مدیریت پسماند یا دفع زباله شامل فرآیندها و اقدامات مورد نیاز برای مدیریت پسماند از آغاز تا دفع نهایی آن است. این شامل جمعآوری، حمل و نقل، تصفیه و دفع زباله، همراه با نظارت و تنظیم فرآیند مدیریت زباله و قوانین، فناوریها و مکانیسمهای اقتصادی مرتبط با پسماند است.
پسماندها می توانند جامد، مایع یا گاز باشند که هر نوع روش دفع و مدیریت متفاوتی دارد. مدیریت پسماند با انواع پسماندها از جمله زباله های صنعتی، بیولوژیکی، خانگی، شهری، ارگانیک، زیست پزشکی و رادیواکتیو سروکار دارد. در برخی موارد، پسماندها می توانند سلامت انسان را تهدید کنند. مسائل بهداشتی با کل فرآیند مدیریت پسماند مرتبط است. مسائل بهداشتی نیز می تواند به طور غیرمستقیم یا مستقیم ایجاد شود: به طور مستقیم از طریق حمل و نقل زباله های جامد، و به طور غیر مستقیم از طریق مصرف آب، خاک و غذا.
پسماند توسط فعالیت های انسانی، به عنوان مثال، استخراج و پردازش مواد خام تولید می شود. مدیریت پسماند به منظور کاهش اثرات نامطلوب زباله بر سلامت انسان، محیط زیست و منابع طبیعی است.
هدف مدیریت پسماند کاهش اثرات خطرناک این گونه زباله ها بر محیط زیست و سلامت انسان است. بخش بزرگی از مدیریت پسماند مربوط به زباله های جامد شهری است که در اثر فعالیت های صنعتی، تجاری و خانگی ایجاد می شود.
شیوه های مدیریت زباله در بین کشورها (کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه) یکسان نیست. مناطق (مناطق شهری و روستایی)، و بخش های مسکونی و صنعتی همگی می توانند رویکردهای متفاوتی داشته باشند.
مدیریت صحیح زباله برای ساخت شهرهای پایدار و قابل زندگی مهم است، اما همچنان چالشی برای بسیاری از کشورها و شهرهای در حال توسعه است. یک گزارش نشان داد که مدیریت موثر پسماند نسبتاً گران است و معمولاً 20 تا 50 درصد بودجه شهرداری را شامل می شود. بهره برداری از این خدمات شهری ضروری به سیستم های یکپارچه ای نیاز دارد که کارآمد، پایدار و از نظر اجتماعی حمایت شوند. بخش بزرگی از شیوههای مدیریت پسماند با زبالههای جامد شهری(MSW) سروکار دارد که بخش عمدهای از زبالههایی است که توسط فعالیتهای خانگی، صنعتی و تجاری ایجاد میشود. انتظار می رود زباله های جامد شهری تا سال 2050 به حدود 3.4 گیگا تن برسد. با این حال، سیاستگذاریها و قانونگذاریها میتواند میزان زبالههای تولیدی را در مناطق و شهرهای مختلف جهان کاهش دهد. اقدامات مدیریت پسماند شامل اقداماتی برای مکانیسمهای فنی- اقتصادی یکپارچه یک اقتصاد دایرهای، تسهیلات دفع مؤثر، کنترل صادرات و واردات و طراحی پایدار بهینه محصولات تولید شده است.
زباله های مایع مقوله مهمی از مدیریت پسماند است زیرا مقابله با آن بسیار دشوار است. بر خلاف زباله های جامد، زباله های مایع را نمی توان به راحتی جمع آوری و از محیط خارج کرد. زباله های مایع پخش می شوند و در صورت تماس با سایر منابع مایع به راحتی آلوده می شوند. این نوع زباله ها خاک و آب های زیرزمینی نفوذ کرده و آنها را آلوده می نمایند و باعث آلودگی گیاهان، حیوانات در اکوسیستم و همچنین انسان در منطقه آلوده می شود.